Cougar was cruciaal als lange arm van Zr.Ms. Karel Doorman
Het Joint Support Ship Zr.Ms. Karel Doorman is sinds vrijdag terug in Den Helder. Daarmee kwam een einde aan een inzet van vier maanden in de Rode Zee en de Golf van Aden. Ook voor het Cougar-detachement van 300 Squadron. De boordhelikopter gold als uiterst belangrijke range extender, als ‘lange arm’ van de Karel Doorman, vooral tijdens verkenningsvluchten. Tegelijkertijd stond de kist dag en nacht klaar als vliegende ambulance van het drijvende hospitaal in een zeer roerige regio.
De Karel Doorman maakte deel uit van EUNAVFOR (EU Naval Force) Operation Aspides. Die werd in het leven geroepen vanwege de aanvallen van Jemenitische Houthi’s op koopvaardijschepen die gerelateerd kunnen worden aan landen die Israël gunstig gezind zijn. “Als Europa, maar zeker ook als handelsland Nederland, zijn we sterk gebaat bij de vrije doorvaart op zee”, aldus commandeur George Pastoor, tot voor kort Naval Force Commander van Aspides. “Daarnaast staan wij voor het handhaven van de internationale rechtsorde.”
“Als Nederland stelden wij de Karel Doorman met helikopter en bemanningen, stafofficieren en een geneeskundig team ter beschikking”, vervolgt Pastoor. “In feite is het schip een tankstation op zee en kan het, ook per heli, voorraden overzetten op schepen van ons vlootverband. Daarnaast had onze aanwezigheid als drijvend Role 2-ziekenhuis een geruststellend effect op andere eenheden en personeel van koopvaardijschepen.”
Geruststellend effect
Gezagvoerder en detachementscommandant (detco) kapitein Jacko benadrukt daarnaast het belang van de Cougar als range extender: “Wij zijn sneller verder weg, tot op zo’n 100 mijl voor het schip uit. Wij voeren dan verkenningen uit, kunnen zo nodig dreiging neutraliseren en zijn beschikbaar voor medevacs (medical evacuations, red.) en Search and Rescue. We kunnen mensen optakelen, stabiliseren en afvoeren naar de eigen Role 2 of een ziekenhuis in de regio.”
De Aspides-missie van vier maanden is in tweeën gedeeld, waardoor het (bijna voltallige) eerste Cougar-detachement halverwege de missie wordt afgelost. Tijdens de missie geldt een deck cycle van twaalf uur op/twaalf uur af, waarbij de Cougar binnen dertig minuten airborne moest kunnen zijn: Alert 30.
Andere wereld
Volgens de detco was het bijzonder om voor langere tijd met zijn eenheid aan boord te verblijven. “Het is een andere wereld, maar de missie brengt je op veel verschillende plekken. We hebben de vier maanden in tweeën gedeeld; wij zijn het tweede detachement.”
Alleen vliegerarts kapitein Mark was de gehele periode maanden aan boord. “Join the air force, see the navy”, laat Mark zich subtiel ontvallen. Jacko realiseert zich dat het voor de vliegerarts en de drie flightnurses die per detachement op de Karel Doorman verbleven in medisch opzicht ‘misschien niet heel spannend’ was. “Door het uitblijven van daadwerkelijke medevacs; gelukkig maar.”
In de startblokken
Een ‘gemiste kans’ was in dat opzicht de medevac van een Nepalese opvarende van een door Houthi-raketten getroffen koopvaarder Verbena. Deze patiënt werd echter van boord gehaald en bij de Karel Doorman afgeleverd door de helikopter van een bondgenoot. In de Role 2 onderging de Nepalees een spoedoperatie waarbij een groot aantal scherven uit zijn rug werd gehaald en zijn getroffen been behouden kon blijven.
Hoewel het resultaat tevreden stemt, vindt Mark het jammer dat de Cougar niet is ingezet voor de medevac. “Hebben we jaren voor getraind; hadden we nu kunnen laten zien.”
Copiloot eerste luitenant Hylke snapt hem uiteraard: “We stonden in de startblokken, maar hoefden inderdaad niet in actie te komen. Wel was het mooi om op zo’n moment te merken dat we allemaal dezelfde instelling hadden: ‘We gaan iemand redden!’”
Tijdig onderkennen
Hoewel het medische potentieel niet ten volle werd uitgebuit, was de Cougar een onmisbaar element voor de Karel Doorman. In praktisch opzicht was dat vanwege de capaciteit om personen en bijvoorbeeld reserveonderdelen te vervoeren. Crucialer nog was de verkenningstaak. De Houthi’s halen namelijk alles uit de kast om hun argumenten kracht bij te zetten. Qua wapentuig gaat het dan niet alleen om supersone en zelfs hypersone ballistische raketten en cruise missiles, maar ook om varende (USV) en vliegende (UAV) explosieve onbemande systemen.
Het listige, voor wat betreft het gebruik van USV’s, is dat de Houthi’s geregeld skiffs inzetten. Die ogen als vissersbootjes, met soms zelfs paspoppen erop, waardoor koopvaarders zeer laat of te laat doorhebben dat ze worden aangevallen. Waar het gaat om de Force Protection van de Karel Doorman zelf, speelt de boordheli in het tijdig onderkennen van mogelijk gevaar een grote rol.
Beruchte doorgang
Niet voor niets krijgt de boordhelikopter tijdens de laatste passage van de smalle zeestraat Bab el Mandeb (‘Poort der Tranen’) eind vorige maand de opdracht om het luchtruim te kiezen, in de aanloop naar het meest kritische deel van de doorvaart. De scheepvaart is hier vaker aangevallen, met geregeld fatale gevolgen. Met een loadmaster/boordschutter achter een MAG bij elk van de twee geopende deuren, verkent de vliegende bemanning het traject dat de Karel Doorman zal volgen. Het schip bevindt zich op dat moment in gevechtswacht. Kapitein Jacko: “Tijdens gevechtswacht waren we meestal stand-by aan boord, maar tijdens die passage vlogen we een verkenningsmissie van twee uur. De Doorman bevond zich toen in rood gebied, waarbij je uitgaat van een hele korte waarschuwingstijd.” De helibemanning checkt dan bijvoorbeeld vissersboten in het gebied en kan het eigen schip waarschuwen als er iets niet pluis lijkt, op het water of in het kustgebied.
Er doen zich geen zorgwekkende zaken voor, maar om klaar te zijn ‘voor het geval dat’, oefenen de loadmasters annex boordschutters tijdens de missie ook geregeld boven zee. Ook rescue-operator (RO) marinier eerste klas Dennis (van 860 Squadron) kan die taak toebedeeld krijgen. “Het was mooi om qua gunnery onze currency op peil te kunnen houden onder deze afwijkende omstandigheden.”
Juiste mindset
Los van de keer dat marinier Dennis gehoist wordt op een bij nader inzien verlaten reddingsvlot op zee, hoeft hij tijdens de missie niet als RO in actie te komen. Toch kijkt ook hij met voldoening terug op de missie. “We hebben bijvoorbeeld ook geoefend met koopvaarders. Dan meldden wij ons via de radio en 
konden we een medische casus oefenen met onze loadmasters. Het was mooi om de waardering aan boord te voelen. Je bemerkte die ook als wij alleen al langs vlogen. Dat de burgervaart weet: ‘Wij zijn niet alleen.’”
Detco Jacko kijkt vooral ook met veel plezier terug op de afgelopen periode vanwege de goede samenwerking binnen het detachement én met anderen aan boord, inclusief de internationale staf. “Natuurlijk zijn er de nodige uitdagingen, maar iedereen had de juiste, operationele mindset.”
Machtig mooi
Hylke valt hem bij: “De neuzen stonden écht dezelfde kant op. Wat onszelf betreft: genoeg water mee en gáán. En dan scherp blijven, want elke golf is anders. Wat zie je en wat doe je dan? We spraken altijd alle mogelijke scenario’s goed door.” De copiloot blijkt een echte liefhebber: “Het vliegen op zich is al machtig mooi werk. Daar kwam nu nog bij dat je met een hele bijzondere reden aanwezig was, waarbij je echt wat voor mensen kon betekenen.”
Colofon
Dit artikel verscheen eerst in de 07/2024 editie van "De Vliegende Hollander" (klik hier voor het ganse magazine)
- Bronvermelding: De Vliegende Hollander - editie 07/2023 (reproductie met toestemming)
- Tekst: luitenant ter zee 2OC (SD) Joost Margés
- Foto's: korporaal 1 Barend Westerveld
- Copyrights: Ministerie van Defensie (NL) - met onze dank voor de medewerking.